Η Άλκη Ζέη είναι μια πολύ σημαντική συγγραφέας παιδικών και νεανικών, κυρίως, μυθιστορημάτων, τα οποία καταγράφουν βιώματά της από διάφορες ταραγμένες περιόδους της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1923 και πέρασε τα παιδικά της χρόνια στην Σάμο, από όπου καταγόταν η μητέρα της. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών και στο Κινηματογραφικό Ινστιτούτο στη Μόσχα.
Η Άλκη Ζέη έδειξε από πολύ μικρή ηλικία ενδιαφέρον για τη συγγραφή ξεκινώντας με κείμενα για το κουκλοθέατρο. Μάλιστα, αυτές τις συγγραφικές ανησυχίες μοιράστηκε με τη συμμαθήτρια και φίλη της σημαντική συγγραφέα παιδικών και νεανικών μυθιστορημάτων Ζώρζ Σαρρή,. Ωστόσο, αυτή που την μύησε στο χώρο της συγγραφής ήταν η σπουδαία Ελληνίδα συγγραφέας Διδώ Σωτηρίου, η οποία βρέθηκε στο οικογενειακό περιβάλλον της Ζέη, αφού είχε παντρευτεί το θείο της. Έτσι, μπήκε στο χώρο της λογοτεχνίας το 1963 με το πρώτο μυθιστόρημά της, το Καπλάνι της Βιτρίνας, που ήταν εμπνευσμένο από τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο.
Στην συνέχεια ακολούθησε μια σειρά μυθιστορημάτων για παιδιά με πρώτο το παιδικό/εφηβικό μυθιστόρημα Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971), το οποίο παρακολουθεί τη γερμανική κατοχή στην Αθήνα μέσα από τη ζωή ενός εννιάχρονου παιδιού, του Πέτρου. Στην πραγματικότητα αφηγείται εμπειρίες που η ίδια η Ζέη είχε βιώσει και είχαν στιγματίσει τη νεανική ψυχή της. Περισσότερο από όλα ωστόσο την πλήγωσε το ξέσπασμα του ελληνικού εμφύλιου πολέμου, που άρχισε με τα επεισόδια στη μάχη της Αθήνας τον Δεκέμβριο του 1944. Όπως η ίδια δήλωσε: «Αν με ρωτούσαν τι θα ‘θελα να εξαφανιστεί από τη ζωή μου, από τα τόσα που πέρασα, και δεν ήταν και λίγα, θ’ απαντούσα αμέσως χωρίς καν να σκεφτώ: Ο Δεκέμβρης του ’44. Θα ‘θελα να μην είχε υπάρξει στην Ιστορία. Και τώρα που γράφω γι’ αυτόν δεν ψάχνω να βρω τις αιτίες, δεν με νοιάζουν πια. Ξέρω πως κάθε μου σελίδα θα την πληρώσω μ’ ένα εφιαλτικό όνειρο». Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου παρουσιάστηκε στο Εθνικό Θέατρο, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και στο Κρατικό θέατρο Κύπρου σε σκηνοθεσία Τάκη Τζαμαργιά, ενώ συνεχίζει να ανεβαίνει σε θεατρικές σκηνές μέχρι σήμερα.
Το 1987 κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο για μεγάλους Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, ενώ το 2013 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημα Με μολύβι φάμπερ νούμερο δύο, το οποίο είναι αυτοβιογραφικό και αφηγείται τα πρώτα 25 χρόνια της ζωής της στην Ελλάδα του μεσοπολέμου και της κατοχής έως το γάμο της με το θεατρικό συγγραφέα Γιώργο Σεβαστίκογλου, ο οποίος ήταν στενός φίλος του Κάρολου Κουν. Το 2019 κυκλοφόρησε το τελευταίο της βιβλίο, ένα παιδικό μυθιστόρημα που ονομάζεται Ένα παιδί από το πουθενά.
Η ζωή της ήταν γεμάτη από περιπέτειες και δυσκολίες λόγω των ιστορικών συνθηκών, όπως οι παγκόσμιοι πόλεμοι και ο ελληνικός εμφύλιος. Συμμετείχε αρχικά στην αντίσταση κατά τη διάρκεια της κατοχής αλλά και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια του εμφύλιου πολέμου. Ο σύζυγός της έφυγε για την Τασκένδη το 1948, αλλά η προσπάθειά της να τον ακολουθήσει απέτυχε, γιατί την συνέλαβαν και την εξόρισαν. Τελικά, κατάφερε να φτάσει στην Τασκένδη έξι χρόνια αργότερα, το 1954. Εκεί έζησε έναν ακόμη εμφύλιο και αργότερα εγκαταστάθηκε με την οικογένειά της στη Μόσχα ως το 1964, όπου παρά τις δυσκολίες που αντιμετώπισε είχε την ευκαιρία να σπουδάσει κινηματογράφο. Στην Ελλάδα επέστρεψε το 1964, ενώ το 1967 αναγκάστηκε να φύγει και πάλι για το εξωτερικό, αυτή τη φορά για το Παρίσι, καθώς στην Ελλάδα επιβλήθηκε η δικτατορία των συνταγματαρχών (το καθεστώς της χούντας). Στη διάρκεια της διαμονής της στη γαλλική πρωτεύουσα βρισκόταν σε επαφή με σημαντικούς Έλληνες πολιτικούς, καλλιτέχνες και διανοούμενους, επίσης αυτοεξόριστους, οι οποίοι προσπαθούσαν να βρουν τρόπο για να ανατρέψουν τη χούντα στην Ελλάδα. Την περίοδο αυτή έγραψε πολλά σημαντικά έργα της. Η ίδια περιγράφει: “Θυμάμαι […] ότι στην κουζίνα του μικρού μας σπιτιού, μεταξύ φαγητού και χαρτιού, κατάφερα κι έγραψα και τον «Θείο Πλάτωνα», το «Κοντά στις ράγες» και τη «Μωβ ομπρέλα» κι άρχισα την «Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα»”.
Τα πιο γνωστά βιβλία της Άλκης Ζέη είναι: Η μωβ ομπρέλα, Ο ψεύτης παππούς, Το καπλάνι της βιτρίνας και το Κοντά στις ράγες. Ειδικότερα, Το Καπλάνι της Βιτρίνας είναι ένα επίσης αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα με πρωταγωνίστριες δυο αδελφές, τη Μυρτώ και τη Μέλια. Η δράση τοποθετείται σε ένα μικρό νησί του Αιγαίου το 1936. Εκεί ζουν κοντά στον παππού τους που τις μυεί στην ελληνική μυθολογία και τους διηγείται ιστορίες από την αρχαιότητα. Στη βιτρίνα του σαλονιού βρίσκεται μια βαλσαμωμένη τίγρη, ένα καπλάνι, “το οποίο αποτελεί αντικείμενο των μαγικών ιστοριών που τους αφηγείται ο ξάδερφός τους, ο Νίκος, φοιτητής στην Αθήνα, αλλά και ένα συνωμοτικό μέσο επικοινωνίας μαζί του”. Η παιδική τους αθωότητα θα τελειώσει με την επιβολή της δικτατορίας από τον Μεταξά, οπότε θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται την πραγματικότητα και να ωριμάζουν. Το Καπλάνι της Βιτρίνας, σύμφωνα με στοιχεία από την επίσημη ιστοσελίδα που είναι αφιερωμένη στο έργο της Άλκης Ζέη: “Έχει λάβει πλήθος διεθνών διακρίσεων, έχοντας κυκλοφορήσει έως σήμερα σε 39 ξένες εκδόσεις, μεταφρασμένο σε 22 διαφορετικές γλώσσες”. Επιπλέον, το 1990 μεταφέρθηκε στην κρατική τηλεόραση (ΕΤ1), σε σενάριο και σκηνοθεσία του Πέτρου Λύκα, και προβλήθηκε σε 10 επεισόδια στην τηλεοπτική ζώνη που απευθυνόταν στο νεανικό κοινό.
Η Άλκη Ζέη τα τελευταία χρόνια της ζωής της δέχθηκε αμέτρητες προσκλήσεις από πολλά σχολεία σε όλη την Ελλάδα, τα οποία επισκέφθηκε. Είχε έτσι την ευκαιρία να συνομιλήσει με τους μαθητές, τις μαθήτριες και τους εκπαιδευτικούς για τα βιβλία της. Ήταν πάντα πρόθυμη να απαντήσει στις ερωτήσεις τους αλλά και να μοιραστεί μαζί τους τα βιώματά της. Εξάλλου, όπως η ίδια ανέφερε: «Αν διάλεξα να γράψω για τα παιδιά είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς».
Το 2010 η Ακαδημία Αθηνών, αναγνωρίζοντας τη σπουδαιότητα του έργου της, απένειμε στην Άλκη Ζέη το πρώτο βραβείο για το σύνολο του έργου της. Το 2014 αναγορεύτηκε επίσημη διδάκτωρ της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Οι διακρίσεις και η αναγνώριση της προσφοράς της συνεχίστηκε το 2015, όταν αναγορεύτηκε επίσημη διδάκτωρ του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου για το έργο της και ειδικά στο χώρο της παιδικής Λογοτεχνίας. Την ίδια χρονιά ανακηρύχθηκε επίσημη διδάκτωρ στη Σχολή Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Πάτρας και τιμήθηκε με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος της Τιμής από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Τέλος, το 2019 της απονεμήθηκε, ως κορυφαία διάκριση για τον γαλλικό πολιτισμό, ο τίτλος του Ταξιάρχη του Τάγματος Τεχνών και Γραμμάτων από το ΥΠΠΟ της Γαλλίας.
Η Άλκη Ζέη έφυγε από την ζωή στις 27 Φεβρουαρίου 2020 σε ηλικία 96 ετών, όμως τα έργα της συνεχίζουν να διαβάζονται και ορισμένα να δραματοποιούνται από θεατρικές σκηνές, διατηρώντας ζωντανό το πνεύμα της και τις μνήμες της Ζέη που φωτίζουν και διασώζουν τα γεγονότα της πρόσφατης ελληνικής ιστορίας μέσα από τα βιώματα της σπουδαίας Ελληνίδας συγγραφέα.
