Τα βραβεία Νόμπελ δημιουργήθηκαν από τον Σουηδό χημικό Άλφρεντ Νόμπελ τον 19ο αιώνα. Ο Νόμπελ δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην πολεμική βιομηχανία με τις ανακαλύψεις της δυναμίτιδας και του πυροκροτητή και χαρακτηρίστηκε ως “Έμπορος του θανάτου”, αν και ο ίδιος, σύμφωνα με άλλη άποψη, ήταν αισιόδοξος για το μέλλον του ανθρώπινου γένους. Για αυτούς τους λόγους επιδίωξε την υστεροφημία του αφιερώνοντας σχεδόν όλη την περιουσία του για την ίδρυση των βραβείων Νόμπελ, τα οποία δίνονται κάθε χρόνο σε “όσους προσφέρουν τη μέγιστη δυνατή ωφέλεια στην ανθρωπότητα”. Συνολικά απονέμονται 5 βραβεία: Νόμπελ Φυσικής, Νόμπελ Χημείας, Νόμπελ Λογοτεχνίας, Νόμπελ Ιατρικής και Νόμπελ Ειρήνης.
Το Νόμπελ Ειρήνης για το 2023 απονεμήθηκε στην Ιρανή Ναργκίς Μοχαμαντί (Narges Mohammadi) για τον αγώνα της ενάντια στη γυναικεία καταπίεση στο Ιράν αλλά και για την προώθηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και της ελευθερίας. Το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) δήλωσε πως “η βράβευση της Μοχαμαντί με το Νόμπελ Ειρήνης υπογραμμίζει το θάρρος και την αποφασιστικότητα των Ιρανών γυναικών”, οι οποίες καταπιέζονται, παρενοχλούνται ή καταδικάζονται για ό,τι κάνουν ή για αυτά που φορούν.
Ποια είναι λοιπόν η δράση της Ναργκίς Μοχαμαντί που οδήγησε στη βράβευσή της;
Η Ναργκίς Μοχαμαντί διακρίθηκε ήδη στη δεκαετία του 1990 ως φοιτήτρια φυσικής και υπέρμαχος της ισότητας των γυναικών. Ολοκληρώνοντας τις σπουδές της εργάστηκε ως αρθρογράφος σε διάφορες εφημερίδες με μεταρρυθμιστικό προσανατολισμό. Το 2011 συνελήφθη για πρώτη φορά και καταδικάστηκε σε πολυετή φυλάκιση για τις προσπάθειές της να βοηθήσει φυλακισμένους ακτιβιστές και τις οικογένειές τους.
Μετά την αποφυλάκισή της ανέλαβε μια εκστρατεία κατά της θανατικής ποινής, καθώς το Ιράν συγκαταλέγεται μεταξύ των χωρών με τη μεγαλύτερη αναλογία εκτελέσεων ανά κατοίκους ετησίως. Η ακτιβιστική δραστηριότητά της κατά της θανατικής ποινής οδήγησε στην εκ νέου σύλληψη της το 2015 και στην καταδίκη της σε επιπλέον χρόνια φυλάκισης. Εκεί άρχισε να αγωνίζεται ενάντια στη χρήση βασανιστηρίων και σεξουαλικής βίας κατά των πολιτικών κρατουμένων, ιδίως των γυναικών, που εφαρμόζεται στις ιρανικές φυλακές.
Οι έρευνές της στη φυλακή που βασίστηκαν σε συνεντεύξεις κρατουμένων αλλά και στη δική της προσωπική εμπειρία οδήγησαν στην έκδοση ενός βιβλίου, το White Torture, σχετικά με τις επιπτώσεις της απομόνωσης και των συνθηκών κράτησης στο Ιράν.
Η Μοχαμαντί αυτή τη στιγμή βρίσκεται στη φυλακή κατηγορούμενη για διασπορά προπαγάνδας σε βάρος του κράτους. Το ιρανικό καθεστώς την έχει συλλάβει 13 φορές, την έχει καταδικάσει πέντε φορές και συνολικά σε 31 χρόνια φυλάκισης και 154 μαστιγώσεις.
Ως αναπληρώτρια επικεφαλής του Κέντρου Υπερασπιστών των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης που ιδρύθηκε από την επίσης βραβευμένη με Νόμπελ Ειρήνης Σιρίν Εμπάντι, η Μοχαμαντί πριν την σύλληψή της έστειλε ένα μήνυμα ελπίδας στους αγωνιστές της ελευθερίας: “Μια μέρα θα πούμε μαζί με χαρά και ευχαρίστηση τραγούδια νίκης στην δική μας χώρα και θα ακούσετε αυτήν τη φωνή. Μέχρι να έρθει αυτή η μέρα, σας χαιρετώ”.
Η Μοχαμαντί είναι η 19η γυναίκα στην ιστορία που τιμάται με Νόμπελ και είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρο πως το βραβείο αυτό αποδόθηκε σε μια γυναίκα που αγωνίζεται για τα δικαιώματα των γυναικών που τόσο έχουν καταπατηθεί στη διάρκεια των αιώνων. Πριν λίγα χρόνια, το 2018, η Ιρακινή Nadia Murad, μια ακόμα ακτιβίστρια που μάχεται κατά του εμπορίου ανθρώπων και του γυναικείου trafficking (ερωτικής εκμετάλλευσης), είχε τιμηθεί με το Νόμπελ Ειρήνης.
Πηγές:
https://gr.euronews.com/2023/10/02/nobel-explainer
https://gr.euronews.com/2023/10/06/nomnpel-eirhnhs-brabeio-iranh-nargkis-moxamanti