Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα του παιδιού, ας αναλογιστούμε τι συμβαίνει στον κόσμο μας και πώς τελικά προστατεύονται (;) τα δικαιώματα των παιδιών στις μέρες μας.
Το 1989 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ υιοθέτησε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του παιδιού για να αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζονται τα παιδιά, μετατρέποντάς τα από παθητικούς αποδέκτες φιλανθρωπίας σε ανθρώπινα όντα με ένα ξεχωριστό σύνολο δικαιωμάτων. Αυτή η Σύμβαση αναγνωρίζει ότι η παιδική ηλικία είναι μια ευαίσθητη περίοδος και ότι απαιτείται ειδική φροντίδα και προστασία για τα παιδιά. Είναι το πρώτο σύνολο νομικά δεσμευτικών δικαιωμάτων παγκοσμίως το οποίο ισχύει για όλα τα παιδιά. Έχει επικυρωθεί από κάθε χώρα της γης (με εξαίρεση τις ΗΠΑ) καθιστώντας την πιο επικυρωμένη συμφωνία για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην παγκόσμια ιστορία.
Μέσω των 54 άρθρων της η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού θέτει τους όρους για την ευημερία των παιδιών σε κάθε στάδιο της ανάπτυξής τους. Ο ορισμός του παιδιού περιλαμβάνει όλα τα παιδιά κάτω των 18 ετών ανεξαρτήτως φύλου, προέλευσης, θρησκείας, αναπηρίας. Σύμφωνα με τον Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων της ΕΕ, ένας συνοπτικός δεκάλογος για τα δικαιώματα του παιδιού είναι τα εξής:
- Τα παιδιά έχουν δικαίωμα στην προστασία και τη φροντίδα που απαιτούνται για την υγιή διαβίωσή τους.
- Μπορούν να εκφράζουν ελεύθερα τη γνώμη τους. Η γνώμη τους σχετικά με ζητήματα που τα αφορούν λαμβάνεται υπόψη σε συνάρτηση με την ηλικία και την ωριμότητά τους.
- Σε όλες τις πράξεις που αφορούν τα παιδιά, είτε επιχειρούνται από δημόσιες αρχές είτε από ιδιωτικούς οργανισμούς, πρωταρχική σημασία πρέπει να δίνεται στο υπέρτατο συμφέρον του παιδιού.
- Κάθε παιδί έχει δικαίωμα να διατηρεί τακτικά προσωπικές σχέσεις και απευθείας επαφές με τους δύο γονείς του, εκτός εάν αυτό είναι αντίθετο προς το συμφέρον του.
- Tα παιδιά πρέπει να ζουν χωρίς διακρίσεις προς το χρώμα, το φύλο ή την εθνικότητά τους. Όπως όλοι οι άνθρωποι έχουν δικαίωμα στη διαφορετικότητα, η οποία πρέπει να γίνεται σεβαστή και να προστατεύεται.
- Κάθε παιδί έχει το δικαίωμα στην παιδεία και την εκπαίδευση για τη μελλοντική εξέλιξή του.
- Κάθε παιδί πρέπει να ζει σε συνθήκες ελευθερίας και αξιοπρέπειας και να του εξασφαλίζονται οι ευκαιρίες για πλήρη και αρμονική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του.
- Όλα τα παιδιά έχουν δικαίωμα στο παιχνίδι και στην ψυχαγωγία (κάτι που πολύ συχνά λησμονείται στη σύγχρονη εποχή).
- Πρέπει να προστατεύονται από κάθε μορφή εγκατάλειψης, εκμετάλλευσης, σκληρότητας ή εξαναγκασμού.
- Σε κάθε περίπτωση δεν θα εξαναγκάζεται να απασχολείται σε εργασία που ζημιώνει τη σωματική και ψυχική του υγεία ή παρεμποδίζει την εκπαίδευση ή την ολόπλευρη ανάπτυξή του.
Στη σημερινή εποχή, μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι τα δικαιώματα του παιδιού έχουν αυξηθεί σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Δυστυχώς όμως, ακόμα και σήμερα, η αθώα ψυχή ενός παιδιού “τσακίζεται” και η ίδια η ζωή του απειλείται με διάφορους τρόπους. Ας δούμε λοιπόν πώς καταστρατηγούνται τα δικαιώματα των παιδιών μελετώντας τις πιο συχνές μορφές κακοποίησης και καταπάτησης των δικαιωμάτων του παιδιού:
- Πόλεμοι: Τα παιδιά θύματα των πολέμων βιώνουν τραγικές καταστάσεις που τα στιγματίζουν για την υπόλοιπη ζωή τους. Πολλές φορές χάνουν τους γονείς ή άλλα αγαπημένα τους πρόσωπα είτε τραυματίζονται αποκτώντας σοβαρές αναπηρίες και ψυχικά τραύματα ή χάνουν τη ζωή τους. Εξαιτίας του κινδύνου για τη ζωή τους πολλά παιδιά εξαναγκάζονται σε βίαιη φυγή από τις πατρίδες τους ακολουθώντας τη μοίρα του πρόσφυγα. Όλα αυτά τους στερούν παράλληλα άλλα βασικά τους δικαιώματα όπως την εκπαίδευση ή το δικαίωμα σε μια ανέμελη παιδική ηλικία.
- Φτώχεια, πείνα, έλλειψη νερού: Σύμφωνα με στοιχεία της Unicef, πάνω από 300 εκατομμύρια παιδιά ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η κατάσταση επιδεινώθηκε μετά την πανδημία και εντείνεται ακόμα περισσότερο εξαιτίας των πολεμικών συγκρούσεων, των παγκόσμιων οικονομικών διακυμάνσεων καθώς και της κλιματικής αλλαγής. Η ακραία φτώχεια πλήττει κυρίως το 40% των παιδιών της Αφρικής, που αποτελεί και το υψηλότερο ποσοστό σε όλο τον κόσμο. Σχεδόν 1,5 εκατομμύριο παιδιά κινδυνεύουν να πεθάνουν από την πείνα στην Νιγηρία, τη Σομαλία, το Νότιο Σουδάν και την Υεμένη σε μια εποχή που το φαγητό στον δυτικό κόσμο περισσεύει και πετιέται στα σκουπίδια. Την ίδια στιγμή στη νότια Ασία πάνω από 300 εκατομμύρια παιδιά κινδυνεύουν από την έλλειψη ή την κακή ποιότητα του πόσιμου νερού.
- Παιδική εργασία: Είναι ένα μέσο εκμετάλλευσης των παιδιών το οποίο έχει απαγορευθεί στην Ευρώπη όπως και στην Ελλάδα από το 1989. Δυστυχώς όμως συνεχίζεται και στη χώρα μας αφού σχεδόν 10.000 παιδιά τον χρόνο, εγκαταλείπουν την υποχρεωτική εκπαίδευση για να βοηθήσουν τους γονείς τους σε διάφορες εργασίες. Στις χώρες όμως της Αφρικής, τα περισσότερα παιδιά ασχολούνται μόνο με τις σκληρές και επώδυνες εργασίες και παραμελούν την εκπαίδευση.
- Παραμέληση: Εδώ υπάρχει μια ευρύτερη αμέλεια από τον γονέα – κηδεμόνα προς το παιδί. Για παράδειγμα, η έκθεση του παιδιού σε κίνδυνο, η εκδίωξη από την οικία, η ανάληψη της εποπτείας του ανηλίκου από μη ικανό πρόσωπο και η μη παροχή τροφής και στέγης, αποτελούν τα σημαντικότερα δείγματα παραμέλησης.
- Ενδοοικογενειακή βία και κακοποίηση: Οποιαδήποτε μορφή βίας η οποία μπορεί να προέλθει από το στενό οικογενειακό περιβάλλον του ανηλίκου. Εκατομμύρια κρούσματα παιδικής κακοποίησης περνούν απαρατήρητα προκαλώντας ανεπανόρθωτες σωματικές και κυρίως ψυχικές βλάβες στα παιδιά.
- Σεξουαλική κακοποίηση: Περιλαμβάνει ένα εύρος κακοποιητικών συμπεριφορών προς το παιδί, με κυρίαρχο στοιχείο τη σεξουαλική κακοποίηση από έναν ενήλικο (σε κάποιες περιπτώσεις και από ανήλικο) προς το παιδί. Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται όλες οι περιπτώσεις σεξουαλικής προσέγγισης προς το παιδί (άγγιγμα σε ευαίσθητα σημεία του σώματος, σεξουαλικό φιλί), η λεκτική πίεση για συνεύρεση, η έκθεση ανηλίκου στην πορνογραφία.
Η γραμμή μεταξύ της διατήρησης των δικαιωμάτων ενός παιδιού και της καταπάτησής τους είναι λεπτή. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η παιδική κακοποίηση αποτελεί συχνό κοινωνικό φαινόμενο και συγκαταλέγεται στους βασικότερους παράγοντες παιδικής θνησιμότητας. Η εύρεση και καταγγελία ενός περιστατικού παιδικής κακοποίησης είναι μέχρι και σήμερα μια δύσκολη διαδικασία, αφού σε πολλές περιπτώσεις σχετίζεται με το οικογενειακό περιβάλλον που έχει ανατραφεί το παιδί και τον φόβο της καταγγελίας, όπου πολλές φορές οι συγγενείς λειτουργούν ανασταλτικά για την καταγγελία.
Για την προστασία των δικαιωμάτων των παιδιών, υπεύθυνοι είναι διεθνείς οργανισμοί όπως η Unicef και η Actionaid. Ο στόχος της Unicef είναι η παροχή μακροπρόθεσμης ανθρωπιστικής βοήθειας σε παιδιά (αλλά και άνδρες και γυναίκες) που ζουν σε αναπτυσσόμενες χώρες, καθώς και η στήριξη σχετικών αναπτυξιακών προγραμμάτων όπως και σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών ή πολέμων. Δρα σε 200 διαφορετικές χώρες παγκοσμίως και δημιουργήθηκε στην γενική συνέλευση του ΟΗΕ. Η Actionaid είναι διεθνής μη κερδοσκοπική και μη κυβερνητική οργάνωση που σκοπό έχει την άμεση καταπολέμηση της φτώχειας και της ανισότητας παγκοσμίως. Ιδρύθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο τη δεκαετία του 70 και στην Ελλάδα λειτουργεί από το 1998. Το Χαμόγελο του παιδιού είναι μη κερδοσκοπικός οργανισμός που λειτουργεί στην Ελλάδα από το 1995 “για να έχουν όλα τα παιδιά όσα ο ίδιος είχε απλόχερα: αγάπη, στοργή, ενδιαφέρον, σεβασμό” όπως οραματίστηκε ο δεκάχρονος ιδρυτής του Ανδρέας Γιαννόπουλος, λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Μέχρι σήμερα το Χαμόγελο του Παιδιού έχει στηρίξει πάνω από 1,8 εκατομμύρια παιδιά και τις οικογένειές τους. Παιδιά θύματα κάθε μορφής βίας, θύματα εξαφάνισης, παιδιά με προβλήματα υγείας, παιδιά που βρίσκονται ή απειλούνται να βρεθούν σε κατάσταση φτώχειας, έχουν βρει λύση και διέξοδο στα προβλήματά τους.
Μια τέτοια ημέρα ας προβληματιστούμε για τα παιδιά αυτού του κόσμου και ας λάβουμε όλοι τα μέτρα μας ώστε κάποια στιγμή να απολαμβάνουν όλα μια ευτυχισμένη παιδική ηλικία και μια ευτυχισμένη ενήλικη ζωή. Φυσικά δεν αρκεί να θυμόμαστε τα δικαιώματα των παιδιών μόνο αυτή την ημέρα. Ας κάνουμε όμως την αρχή και ας κινητοποιήσουμε όλους αυτούς που κυβερνούν και κρατούν στα χέρια τους το μέλλον αυτού του κόσμου. Ας δημιουργήσουμε για όλα τα παιδιά έναν ειρηνικό κόσμο με υγεία, παιδεία, ελευθερία, ισότητα και δικαιοσύνη.
Στο παρακάτω αρχείο μπορείτε να παρακολουθήσετε μια συνοπτική παρουσίαση για τα δικαιώματα του παιδιού που δημιούργησαν οι μαθητές της Γ΄ Γυμνασίου Αποστολοπούλου Αγγελική, Καλύβα Αριάδνη, Καπετάνου Μαρίζα, Καραχάλιος Γιάννης και Φάκλαρης Βασίλης.
Πηγές:
https://www.moh.gov.gr/articles/news/898-pagkosmia-hmera-paidioy
https://www.greek-language.gr/certification/dbs/teachers/show.html?id=1097